73. rocznica wyzwolenia obozu w Holiszowie

5 maja 1945 roku żołnierze Brygady Świętokrzyskiej wyzwolili niemiecki obóz koncentracyjny w czeskim Holiszowie, uwalniając 1000 więźniarek.

Brygada Świętokrzyska była jednym z największych polskich oddziałów partyzanckich w okresie ostatniej wojny. Liczyła około 1000 żołnierzy. Brygada powstała rozkazem jej dowódcy płk. Antoniego Szackiego ps. „Bohun” z dnia 11.05.1944 roku z połączenia oddziałów partyzanckich Narodowych Sił Zbrojnych z Lubelszczyzny i woj. świętokrzyskiego.

Wraz ze zbliżającym się frontem i zwiększaniem nasycenia oddziałami okupantów w terenie, Brygada Świętokrzyska ruszyła na zachód. Wobec nieuchronnej klęski Niemiec, większym zagrożeniem dla życia Polaków stawał się Związek Sowiecki pod wodzą Józefa Stalina. Żołnierze Narodowych Sił Zbrojnych, ze względu na czynne zwalczanie agentury i band komunistycznych spod znaku Gwardii Ludowej, Armii Ludowej i NKWD mogli oczekiwać tylko śmierci z ręki okupanta ze wschodu. Celem marszu na Zachód była ochrona życia żołnierzy Wojska Polskiego z formacji NSZ.

Brygada Świętokrzyska po wejściu z Niemcami w stan niewojowania, zdążyła wycofać się na zachód. Dowódcy przeciągali pertraktacje z Niemcami i nie pozwalali na wykorzystanie Brygady Świętokrzyskiej w niemieckiej koncepcji wspólnej walki przeciw wspólnemu zagrożeniu komunistycznemu. Po przejściu Śląska i Czech, dowództwo Brygady nawiązało kontakt z 3 Armią Amerykańską dowodzoną przez gen. George Pattona i Brygada ponownie przystąpiła do czynnej walki z Niemcami.

Po otrzymaniu informacji od czeskiego podziemia o przygotowywanej przez Niemców likwidacji obozu koncentracyjnego w Holiszowie wraz z więźniarkami, Brygada Świętokrzyska w brawurowy sposób zaatakowała obóz i przy stratach 2 rannych oswobodziła wszystkie więźniarki.

Żołnierze uwolnili około 1000 kobiet: 400 Francuzek, 280 Żydówek, 167 Polek oraz Czeszki, Holenderki, Belgijki, Rumunki, Jugosłowianki i kobiety innych narodowości. Ze zdobytej dokumentacji obozowej wynikało, że niemieckie dowództwo planowało zniszczenie obozu oraz likwidację więźniarek przed wejściem wojsk amerykańskich. Pod baraki z zamkniętymi w środku więźniarkami podłożono substancje łatwopalne i czekano na rozkaz podłożenia ognia.

Oprócz wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Holiszowie, w maju 1945 r. Brygada Świętokrzyska oswobodziła około 10 000 cudzoziemskich robotników przymusowych, których Niemcy zmuszali do pracy w przemyśle. Polska brygada rozbijała niemieckie jednostki wojskowe i wzięła do niewoli sztab jednego z korpusów niemieckich, a następnie przekazała jeńców Amerykanom. Polscy partyzanci, ramię w ramię z żołnierzami amerykańskimi, uczestniczyli w walkach z Niemcami w rejonie Pilzna, Holysova i Vsekar. Symbolem braterstwa broni i uznania było przyznanie Polakom z NSZ jako jedynym prawa noszenia na mundurach odznak „Indian Head” 2 Dywizji Piechoty Armii Stanów Zjednoczonych.