Sześć miesięcy przed Bożym Narodzeniem Kościół obchodzi Narodzenie świętego Przesłańca Zbawiciela. Święto to jest zapowiedzią Tajemnicy Wcielenia i uczestniczy w jej radościach. Zasadniczo Kościół obchodzi dzień śmierci świętych jako dzień ich narodzin dla nieba. W stosunku do św. Jana odstępuje od tej zasady, ponieważ został on uświęcony w łonie matki (graduał). Jeszcze przed urodzeniem zostało oznajmione przez Anioła jego powołanie i jego imię (ant. na wejście, lekcja). Cudowne okoliczności jego narodzenia (ewangelia) były zewnętrznym znakiem jego wyjątkowej roli w dziejach Odkupienia. Według słów samego Zbawiciela «między narodzonymi z niewiasty nie było większego od Jana Chrzciciela». Jego imię wymienia się w kanonie Mszy św. po przeistoczeniu.

Jan Chrzciciel prawdopodobnie był zwolennikiem szkoły esseńczyków, jednak nie da się jednoznacznie stwierdzić, czy był jej członkiem, a jego nauczanie w niektórych aspektach jest sprzeczne z esseńskimi doktrynami. Przez wielu swoich słuchaczy uznawany był za Mesjasza. O jego działalności misyjnej i kaznodziejskiej wspominają Ewangelie i żydowski historyk Józef Flawiusz. Flawiusz pisze o Janie Chrzcicielu w Dawnych dziejach Izraela (znane też pod tytułem Starożytności żydowskie), że Jan nie chrzcił dla oczyszczenia z grzechu, lecz dla oczyszczenia ciała.

Przez chrześcijan jest uznawany za ostatniego biblijnego proroka przed nadejściem Chrystusa.

Według Nowego Testamentu Jan Chrzciciel urodził się pół roku przed Jezusem z Nazaretu w wiosce Ain Karim. Był synem żydowskiego kapłana Zachariasza i Elżbiety, która była krewną Marii z Nazaretu. Jego narodziny zapowiedziane były jako dowód prawdziwości zapowiedzi przez Archanioła Gabriela Marii w czasie zwiastowania, a także przepowiedziane były jego ojcu przez anioła w Świątyni Jerozolimskiej.

W dość młodym wieku Jan, zapewne po śmierci podeszłych wiekiem rodziców, zrezygnował z możliwości zostania kapłanem i rozpoczął życie pustelnika na Pustyni Judzkiej, gdzie prawdopodobnie zetknął się z esseńczykami. Na pustyni został powołany na proroka, a jego głównym zadaniem stało się wzywanie ludzi do nawrócenia oraz przygotowanie drogi do publicznej służby Mesjasza. Głosił potrzebę nawrócenia wewnętrznego i odnowy duchowej ludzi. Symbolem tego przygotowania był chrzest udzielany przez proroka słuchaczom jego nauk w rzece Jordan.

Niedługo po spotkaniu i ochrzczeniu Jezusa Jan został wtrącony do więzienia za jawne krytykowanie niemoralnego małżeństwa tetrarchy Galilei, Heroda Antypasa. Na skutek spisku żony Heroda, Herodiady, Jan został ścięty ok. 32 roku.