Kamil Klimczak – Szczury Tobruku

Jedną z jednostek Wojska Polskiego formowanego po klęsce wrześniowej była formowana w Syrii Brygada Strzelców Karpackich. Prawdopodobnie miała być użyta w walce przeciw ZSRR, jednak klęska Francji w maju 1940 r. spowodowała przejście Brygady pod rozkazy brytyjskie. Brygada Karpacka walczyła następnie z Włochami i Niemcami na pustyniach Egiptu.

Na dowódcę brygady wyznaczono pułkownika Stanisława Kopańskiego, w 1939 r. szefa III Oddziału (Operacyjnego) Sztabu Głównego, który przedostał się przez Rumunię i Włochy do Francji, skąd w kwietniu 1940 r. został skierowany do Syrii. W związku z nadwyżkami oficerów powołano w ramach Brygady tzw. Legię Oficerską, w której oficerowie walczyli jako prości żołnierze. Na miejsce formowania Brygady wyznaczono obóz Legii Cudzoziemskiej w Homs. Warunki zakwaterowania były bardzo trudne. Brakowało wszystkiego, oprócz żołnierzy, którzy przybywali nawet z tak egzotycznych miejsc jak Mandżuria. Wyposażenie Brygady okazało się gorsze od sprzętu, którym żołnierze polscy dysponowali w 1939 r., a było przez Francuzów przekazywane niespiesznie.

Po kapitulacji Francji, francuska Armia „Lewantu”, w skład której wchodzili karpatczycy, płk. Kopański postanowił przejść do Palestyny. Dowódca francuski, generał Mittelhauser podjął próby rozbrojenia Brygady, jednak wobec stanowczego sprzeciwu polskiego dowódcy, który oświadczył, że Polacy stawią w takim wypadku zbrojny opór, odstąpił od tego zamiaru.

Brygada w Palestynie i Egipcie intensywnie się szkoliła. We wrześniu 1940 r. dowódca brygady otrzymał nominację generalską. Brygada w styczniu 1941 r. została też przezbrojona i przeformowana na wzór angielski, z czym wiązała się także zmiana nazwy jednostki na Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich. Do walki została skierowana w sierpniu 1941 r. – 25 sierpnia wylądowała ona w oblężonym od kwietnia przez siły niemiecko-włoskie libijskim porcie Tobruk. SBSK wchodziła do walki etapami, luzując z pozycji obronnych oddziały hinduskie i australijskie. W październiku karpatczycy przejęli najtrudniejszy odcinek, tzw. „wyłom”, położony na stokach zajętej przez Niemców, górującej nad twierdzą góry Medauar. Polskie oddziały przebywały na wyłomie aż dziesięć tygodni. W związku z powierzeniem brygadzie odcinka aż 20 kilometrów, została ona wzmocniona oddziałami australijskimi i czechosłowackimi.

Przeciwnik nie podejmował dużych akcji zaczepnych, więc walki w Tobruku zaczęły przyjmować charakter pozycyjny. Przerywane były one codziennym ostrzałem artyleryjskim oraz nocne wypady na pozycje wroga, których celem było wzięcie jeńców. Najsłynniejszym „zagończykiem” w Brygadzie był żołnierz 2. Batalionu, podchorąży Adolf Maria Bocheński, przed wojną znany publicysta polityczny. 13 listopada 1941 r. do Tobruku przybył gen. Władysław Sikorski, który odznaczył żołnierzy wyróżniających się w walkach. Dokonał też inspekcji na pierwszej linii obrony.

Tymczasem Brytyjczycy przygotowywali operację „Crusader” , której celem było odblokowanie Tobruku. 18 listopada 1941 r. ruszyła ofensywa brytyjska. 26 listopada oddziały 8. Armii połączyły się z obrońcami Tobruku. 10 grudnia Polacy zdobyli górę Medauar, kończąc tym samym oblężenie twierdzy. Oddziały polskie i brytyjskie przeszły do pościgu za wycofującym się wrogiem. 15 grudnia, po ciężkich walkach, karpatczycy zajęli nadmorską miejscowość El-Ghazala, odcinając oddziałom Osi drogę odwrotu. Zmęczone oddziały polskie nie mogły kontynuować walki i do marca 1942 r. pozostawała na pozycjach obronnych pod Gazalą. W kwietniu Brygadę przerzucono przez Aleksandrię i Palestynę do Iraku, gdzie została uzupełniona żołnierzami ewakuowanymi z ZSRR i przekształcona w 3. Dywizję Strzelców Karpackich. Żołnierze Brygady Karpackiej walczyli potem w II Korpusie we Włoszech.