Język polski na przestrzeni kilku wieków odgrywał rolę języka wiodącego w Europie Środkowo-Wschodniej. Oddziaływał bezpośrednio na języki państw sąsiadujących z Polską lub tak jak w wypadku Państwa Moskiewskiego oddziałując bezpośrednio oraz będąc pośrednikiem wpływów języków państw Zachodniej Europy. Rezultatem wpływu j. polskiego na inne języki słowiańskie, białoruski, ukraiński, rosyjski, czeski i słowacki są zmiany dostrzegalne w słownictwie na różnych poziomach języka – fonetyki, morfologii, frazeologii oraz składni.

Rosja
Okresem szczytowej świetności j. polskiego w Rosji był schyłek XVII w., kiedy to polskim językiem ale i kulturą jako taką, zafascynowane były wyższe warstwy społeczne. Wpływy języka polskiego były na tyle silne, że w obawie przed zupełnym spolszczeniem zaczęto palić polskie książki. W chwili przyłączenia ruskich ziem Rzeczypospolitej do Państwa Moskiewskiego występujące tam dialekty ruskie różniły się od dialektów ruskich Moskwy, a kształtujący się język rosyjski w formie czynnej był znany słabo lub wcale. W biernej formie znajomość ruskich dialektów moskiewskich była duża. Utworzenie w roku 1658 Akademii Mohylańskiej w Kijowie rozpoczęło proces napływu ludzi nauki, w tym wykształconych obcokrajowców. W j. rosyjskim zaczynają pojawiać się wówczas nowe zapożyczenia, w tym przede wszystkim te rodem z Rzeczypospolitej. Z zapożyczeń z j. polskiego (lub za pośrednictwem polskiego), które na stałe weszły w skład leksyki rosyjskiej należy wymienić, między innymi: аптека, сбруя, особа, опека, костел, персона, апелляция i inne. Nasz język pełnił często rolę pośrednika w przejmowaniu wyrazów pochodzenia łacińskiego, niemieckiego, francuskiego czy włoskiego, nadając pożyczkom językowym cechy charakterystyczne dla języka polskiego. Po dziś dzień istnieje w j. rosyjskim grupa wyrazów pochodzenia polskiego wywodzących się z takich obszarów jak wojskowość, religia, społeczeństwo, transport, rzemiosło oraz administracja i państwowość. Terminy administracyjne,urzędowe i religijne (np. комиссия, сейм i сеймик, сенатор, бискуп, костёл, za pośrednictwem polskim włoski парламент; słownictwo z zakresu wojskowości (np. гетман, сбруя, драгун, гусар, мушкет, рыцарь, рота, хорунжий), leksyka określająca stosunki społeczne (np. пан, шляхта), ze sfery transportu (корета).

Ukraina
Unia polsko-litewska przyczyniła się do ekspansji języka polskiego na Wschód. Językowej polonizacji uległa prawie całkowicie szlachta Wielkiego Księstwa Litewskiego, która posługiwała się nim na co dzień w kontaktach między sobą z jednoczesnym zachowaniem znajomości dialektów ruskich w kontaktach z chłopstwem. Również w warstwach ludowych j. polski odcisnął swoje piętno posiadając istotny wpływ na rozwój języków:litewskiego, białoruskiego i ukraińskiego. Ukraińska świadomość narodowa, jak i tożsamość językowa, budowała się równolegle na dwóch nurtach antyrosyjskim i antypolskim. Z nurtu antyrosyjskiego wywodził się dialekt kijowsko-połtawski, który stworzył podstawy ukraińskiego narodowego języka literackiego. Nurt antypolski ostatecznie ukształtował się pod koniec XIX w. w Galicji i na Wołyniu. Choć był w swojej wymowie antypolski, to właśnie on stał się nośnikiem polskich wpływów językowych, choć paradoksalnie początkowo je zwalczał. Do lat 20. XX w. istniały dwa nurty tworzenia ukraińskiego języka literackiego wschodnioukraiński (naddnieprzański) i zachodnioukraiński (galicyjski) i tym samym dwa warianty j. ukraińskiego. Stosunek do polonizmów stał się ważnym elementem kształtowania języka i polityki językowej i narodowościowej na Ukrainie. Słownictwo zapożyczone z j. polskiego lub za jego pośrednictwem jest istotną częścią mowy ludności ukraińskiej. Słownictwo to, z jednej strony przypomina o związkach z Polską, o dawnej polskiej dominacji politycznej i kulturowej, z drugiej zaś strony jest istotnym elementem odróżniającym mowę Ukraińców/Rusinów od j. rosyjskiego. Jednocześnie różna znajomość j. polskiego i różny stosunek do polskości w Galicji i nad Dnieprem sprawiały, że zauważono i odbierano polonizmy na odmienne sposoby: podczas gdy nad Dnieprem nie zdawano sobie z polskiego pochodzenia słów, a jeśli zdawano sobie, to nie uważano tego za powód do wystrzegania się ich, w Galicji polonizmy zauważano i starano się je o ile to było możliwe zastępować rodzimymi słowami, korzystając z archaizmów z j. cerkiewno-słowiańskiego. Mimo takiej postawy galicyjska wersja ukraińskiego pełna była polonizmów. Kiedy tereny współczesnej Ukrainy znalazły się pod dominacją rosyjską, Ukraińcy zaczęli polonizmy tolerować, jako element odróżniający j. ukraiński od rosyjskiego. W piśmie ostatecznie wybrano jednak cyrylicę jako element łączący wszystkich Ukraińców a odróżniający ich polskich wpływów. Aktualnie zbieżność polskiego z j. ukraińskim standardowym ocenia się na 32 %.

Czechy, Słowacja, Serbołużyce
W X wieku różnice pomiędzy językiem polskim a czeskim były minimalne i najprawdopodobniej gdyby Bolesław Chrobry w okresie swojej koronacji na skutek sprzyjających koligacji rodzinnych podporządkował sobie również Czechy to zarówno Polacy jak i Czesi posługiwaliby się praktycznie tym samym językiem. Do praktycznie niemal końca XIV wieku obszar Polski i Czech stanowił jeden obszar kulturowo-językowy, który niestety z czasem uległ rozbiciu politycznemu. Po okresie trzech wieków dominacji niemieckiej j. czeski, odradzał niemal z feniks z popiołów i zmuszony był posiłkować się polskim słownictwem. Około 850 nowych wyrazów wprowadzonych w XIX w. przez Josefa Jungmanna zapożyczonych zostało z j. polskiego. Jungmann był przedstawicielem czeskiego odrodzenia narodowego i językoznawcą, który opracował Słownik czesko-niemiecki. Słownik ten został opracowany w oparciu o Słownik języka polskiego Samuela Lindego. Dla Słowaków polski był formą obrony nie tylko przed germanizacją, ale i madziaryzacją. Na terytorium dzisiejszej Słowacji bardzo blisko językowo spokrewnionej z Czechami, miejscowa ludność do początków XX wieku posługiwała się dialektem śariśskim podobnym do języka polskiego. Ponieważ Słowacy przejęli wiele słów z języka czeskiego tym samym przejęli je z j. polskiego. Polskie litery ł, ź, ć znalazły się w języku górnołużyckim natomiast ł, ź, ć, ś w dolnołużyckim, a w serbsko-chorwackim ć. Zbieżność polskiego z czeskim jest na poziomie 36%, a w wypadku słowackiego na poziomie 41%.

Białoruś
Białoruska idea narodowa zaczęła się kształtować bardzo późno, bo dopiero na początku XX wieku. Po okresie świetności z czasów wielkiego Księstwa Litewskiego całe terytorium dzisiejszej Białorusi znalazło się pod panowaniem rosyjskim. Tym samym białoruskie dialekty ruskie, którymi posługiwała się większość ludności, płynnie przechodziły w małoruskie (ukraińskie) dialekty ruskie, wielkoruskie (rosyjskie) dialekty ruskie oraz polskie dialekty kresowe. Gwarami ruskimi wszystkich trzech odłamów posługiwało się chłopstwo, natomiast szlachta literackim j. polskim. Obie grupy między sobą posługiwały się gwarą. Mówiąc najogólniej mowa białoruska, to nałożenie na ruską podstawę polskich zapożyczeń. Dlatego ktoś kto zna język polski i rosyjski poradzi sobie ze zrozumieniem j. białoruskiego. Zbieżność języka polskiego z białoruskim wynosi 30 %.

Litwa
W wypadku Litwy elity litewskie przez wieki posługiwały się językiem polskim lub polskim i litewskim równolegle. Odejście od języka polskiego w komunikacji było formą manifestacji dążeń niepodległościowych Litwinów w XX wieku. Proces ten zresztą występuje do dziś dnia, wielu rdzennych Litwinów zna j. polski, ale w kontaktach z Polakami stara się go nie używać. Wśród słów, które Litwini przejęli z polszczyzny są takie jak: popierius, kapišonas, arbata (pl. papier, kapiszon, herbata).

Żydzi
Języka polskiego używała również diaspora żydowska w Polsce, proces ten przybrał szersze ramy dopiero w wiekach XIX i XX, choć część Żydów nigdy nie przyjęła języka polskiego. Reszta, która emigrowała do Polski z Niemiec zaczęła spolszczać swój język potoczny jidysz dajcz. Polska wersja jidysz charakteryzowała się dużą różnorodnością każde większe miasto a czasem nawet dzielnica miasta miało własną wersję języka.

Rumunia i Mołdawia
Język polski w szczytowym okresie swoich wpływów czyli w XVI i XVII w. sięgał Bałkanów, gdzie traktowany był jako język dyplomacji. W XVI wieku władcy Wołoszczyzny i Mołdawii prowadzili korespondencję dyplomatyczną z Turcją również w języku polskim. Znajomość j. polskiego stała się w wyższych warstwach społeczeństwa rumuńskiego synonimem starannego wykształcenia i wyższej kultury. Rumuni, to nacja u której Polacy cieszą się bardzo dużym poważaniem, którym niestety nie potrafimy się zrewanżować. Język rumuński posiada znaczny odsetek naleciałości językowych z j. słowiańskich, trudno jednoznacznie określić, które wyrazy mają polskie pochodzenie jednak bez wątpienia część z nich ma polski rodowód. Wśród nich można wymienić: baba, pan, porucnic, povidla, vutca i smîntînă.

Języki germańskie
Największym zaskoczeniem dla czytelników mogą być jednak trwałe ślady, które zostawił nasz język w języku niemieckim i angielskim. W wypadku Niemiec jest to o tyle zaskakujące, że język niemiecki był językiem mocno ekspansywnym wywierającym swoje piętno na wielu językach, w tym również na języku polskim. Na obszarach na których posługiwano się równolegle językiem polskim i niemieckim (Śląsk i Prusy) na przestrzeni wieków XVI i XVIII a nawet jeszcze XVIII, j. polski był równorzędnym dla niemieckiego. Nie tylko Polacy znali tam niemiecki ale Niemcy uczyli się naszego języka. Niemiecki wyraz Dalli! (częściej używany podwójnie Dalli, dalli!) – pochodzi od polskiego dalej, oznacza pospiesz się, niem. Gurke – od polskiego ogórka, niem. Peitzker – od polskiego piskorza, niem. Quark – od polskiego twarogu, niem. Säbel – za pośrednictwem polskiej szabli (wyraz do języka polskiego wcześniej zapożyczony z węgierskiego szablya), niem. Zeisig – od polskiego czyżyka, niem. Stieglitz – od polskiego szczygieł. W języku angielskim polonizmy wydawać się mogą na zaskakujące ze względu na odległość geograficzną między Polską a Wielką Brytanią ang. Horde – od polskiego słowa horda, które pochodzi od tureckiego ordu, ang. Spruce – oznacza świerk; pochodzi od wyrażenia Z Prus, stamtąd bowiem pochodziło drewno kupowane przez Anglików. Polski wyraz granica dał początek wyrazom w kilku językach germańskich: niem. Grenze; norw. Grense; szwed. Gränsen; duń. Grænsen.

Oddziaływanie języka polskiego było jak widać na przestrzeni wieków odzwierciedleniem oddziaływania politycznego i kulturowego Polski w Europie, która przez kilka wieków nadawała ton życiu politycznemu, gospodarczemu i kulturowemu na Starym Kontynencie. Język polski odcisnął swoje piętno przede wszystkim na swoich słowiańskich, wschodnich i południowych sąsiadach, ale również znalazł swoje miejsce w języku z którego przez wieki korzystali Żydzi oraz w wyjątkowo ekspansywnym j. niemieckim. Choć lata ekspansyjnej świetności nasz język ma już za sobą, to szacuje się, że j. polski jest pierwszym językiem dla około 46 milionów ludzi, co sytuuje go jako język zamykający drugą dziesiątkę najbardziej popularnych języków na świecie.