Parafia Przemienia Pańskiego liczy ponad sto lat. Jednym z wikarych był x. Ignacy Skorupka, bohater wojny 1920 roku. Poznajmy zatem historię tej parafii.

Mało osób ma dzisiaj świadomość, że początki parafii Przemienienia Pańskiego związane są nie z łódzką parafią staromiejską, lecz z parafią w Mileszkach, która obejmowała niegdyś rozległe tereny wiejskie. Wzrastająca w XIX wieku liczba ludności na terenie wsi Chojny i Dąbrowa spowodowały erygowanie w 1892 roku parafii na Chojnach pod wezwaniem świętego Wojciecha. Wkrótce okazało się, że budowany od 1902 roku kościół jest zbyt odległy dla tysięcy katolików mieszkających na terenie Dąbrowy. W 1905 roku zapadła więc decyzja budowy kaplicy filialnej, poprzedniczki dzisiejszego kościoła Przemienienia Pańskiego.

Z kościelnych materiałów archiwalnych wiadomo m.in., że 12 maja 1905 roku odbyło się zebranie 108 osób, z których 82 posiadały prawo głosu. Powołany komitet upoważnił trzy osoby – Antoniego Bednarczyka, Wojciecha Kazimierczaka i Michała Bednarczyka do zakupu materiałów budowlanych i rozliczania wszelkich spraw pieniężnych związanych z budową kaplicy. Została ona zbudowana w przeciągu jednego miesiąca. Jeden z księży katechetów łódzkich odprawiał w niej msze święte w niedziele i święta. W roku 1907 z polecenia władzy duchownej zamieszkał przy kaplicy, jak to mówiono wówczas – „na Dąbrówce”, ksiądz Aleksander Kosarzewski, wikariusz parafii chojeńskiej św. Wojciecha a później nawet sam proboszcz chojeński. Przez pewien czas funkcjonowała nawet „na Dąbrówce” kancelaria parafialna przeniesiona z Chojen. Tutaj – w okolicach kaplicy, mieszkali także w większości członkowie Towarzystwa Śpiewaczego „Dzwon Chojeński”, skoro na sztandarze chóru umieszczono datę 22 listopada 1909 roku i napis „przy kościele Przemienienia Pańskiego w Nowych Chojnach”. W ciągu kilku lat stanęła na porządku dziennym kwestia podziału parafii chojeńskiej, albowiem liczba parafian dochodziła do 45 tys. wiernych. W lipcu 1914 roku zapadła uchwała parafian co do podziału parafii. W maju 1915 roku specjalna komisja kościelna powołana w myśl decyzji biskupa włocławskiego Stanisława Zdzitowieckiego – ówczesnego administratora apostolskiego zachodniej części archidiecezji warszawskiej – a złożona z ks. prałata Wincentego Tymienieckiego, dziekana łódzkiego i ks. kanonika Karola Szmidla, proboszcza parafii św. Krzyża w Łodzi określiła granice samodzielnej parafii na Dąbrówce. Gdy prace komisji zostały zakończone Wikariusz Generalny w Łodzi ks. Henryk Przeździecki w poniedziałek, 7 czerwca 1915 roku, działając z upoważnienia biskupa, wydał dekret erekcyjny nowej parafii „na Dąbrówce” pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. Nowa parafia liczyła prawie 30 tys. wiernych a jej pierwszym proboszczem został ks. Ryszard Malinowski, mając do pomocy dwu wikariuszy.

Przeglądając księgi parafialne z 1915 roku widzimy, że pierwsze wpisy dokonywane były nadal po rosyjsku, chociaż od 6 grudnia 1914 roku, aż do listopada 1918 roku Łódź była w rękach niemieckich. W księdze ślubów aż 11 pierwszych wpisów, dokonanych między 12 czerwca a 31 sierpnia, sporządzono w języku rosyjskim. Pierwszy sakrament małżeństwa w nowej parafii zawarty został między Franciszkiem Kuberą i Martą Florczyk. Nowożeńcy mieli po 19 lat. Pierwsze wpisy w języku polskim pojawiły się dopiero we wrześniu 1915 roku. I tak 4 września 1915 roku sakrament małżeństwa zawarli Stanisław Zimny, lat 22 i Helena Tyc, lat 19, urodzona w Warszawie, lecz mieszkająca w Łodzi, zaś 20 września Aleksy Papiernik, lat 32 i Józefa Kalisiak, lat 29.

1916 rok przyniósł ważne wydarzenia z życia nowej parafii. W marcu – kwietniu odbyły się rekolekcje wielkanocne. Były to rekolekcje trzydniowe z podziałem na siedem grup. Na terenie parafii odbyły się rekolekcje dla dzieci parafialnych i ze szkół miejskich, dla niewiast i dla mężczyzn. Szkoły średnie męskie i żeńskie z całej Łodzi miały rekolekcje w dwu różnych terminach w kościele Św. Krzyża. Tam też odbyły się rekolekcje dla inteligencji. Rekolekcje dla Niemców – katolików odbyły się natomiast w kościele Św. Stanisława. Dnia trzeciego maja parafianie i mieszkańcy całej Łodzi przeżyli niezwykłą uroczystość patriotyczną. Tego dnia w całym Królestwie Polskim odbyły się patriotyczne demonstracje z okazji 125 rocznicy uchwalenia konstytucji 3 Maja. W warszawskiej demonstracji wzięło udział ok. 200 tys. ludzi. W Łodzi manifestowało 50 tys. osób. Łodzianie zgromadzili się na rynku Nowego Miasta (obecny Plac Wolności) i przeszli ulicą Piotrkowską w kierunku katedry. Kiedy pierwsi manifestanci dochodzili do katedry, to w okolicach placu Wolności nadal kłębił się tłum tysięcy ludzi. Manifestacja ta była wielkim przeżyciem patriotycznym po latach niewoli. Abp warszawski Aleksander Kakowski, który starał się bywać często w Łodzi, 15 czerwca tegoż roku dokonał pierwszej w historii naszej parafii wizytacji Przemienienia Pańskiego. Warto, jednakże wspomnieć, że parafianie spotkali się po raz pierwszy z arcybiskupem jeszcze w październiku 1913, gdy wizytował parafię św. Wojciecha na Chojnach.

W wyniku starań abp. Aleksandra Kakowskiego, i przy przychylności nuncjusza apostolskiego Achillesa Ratti, 10 grudnia 1920 roku nastąpiło utworzenie przez Benedykta XV diecezji łódzkiej, która objęła pięć ówczesnych dekanatów: łódzki miejski, łódzki zamiejski, łęczycki, brzeziński i kłodawski. Łódź została wyznaczona na stolicę diecezji a dotychczasowy kościół pod wezwaniem św. Stanisława Kostki podniesiony został do godności katedry. Administratorem nowej diecezji do 11 kwietnia 1921 roku był przejściowo abp warszawski Aleksander Kakowski. Tegoż dnia papież Benedykt XV mianował biskupem ordynariuszem łódzkim ks. prałata Wincentego Tymienieckiego dotychczasowego proboszcza parafii św. Stanisława i zarazem dziekana łódzkiego.

Kilka miesięcy później – 7 sierpnia 1921 roku, biskup Wincenty Tymieniecki dokonał wizytacji parafii Przemienienia Pańskiego. W roku następnym – 19 marca 1922 roku pierwszy łódzki ordynariusz przybył na zakończenie Misji Świętych i udzielił sakramentu bierzmowania 5.830 osobom. W grudniu 1922 roku dopełnił poświęcenia dwu dzwonów parafialnych. Od 1922 roku nowym proboszczem był ks. dr Stefan Jerin, któremu zawdzięczamy poszerzenie w latach 1923 – 1925 ówczesnej niewielkiej świątyni poprzez dobudowanie trzech naw kościoła. Ks. Biskup Wincenty Tymieniecki 14 października 1923 roku poświęcił kamień węgielny pod rozpoczętą już budowę świątyni, zaś 4 stycznia 1925 dokonał poświęcenia rozbudowanego kościoła.

Nowy proboszcz od 1929 roku ks. Stefan Rylski zajął się architektoniczną strukturą kościoła. Zburzono więc pierwotną kaplicę, nawy przedłużono o dwie arkady i przebudowano zasadniczą kondygnację z frontem. Wtedy też w lewej bocznej nawie umieszczono kaplicę Matki Boskiej Berdyczowskiej. Zawdzięczamy mu także starania podjęte odnośnie powstania Katolickiego Domu Ludowego. Fundusze na ten cel zbierano od 1931 roku. Wiemy, że w działanie te włączyło się wielu parafian. Z kroniki Towarzystwa Śpiewaczego dowiadujemy się, że w niedzielę 9 sierpnia 1931 roku 10 par kwestarzy – członków towarzystwa brało udział w zbiórce ulicznej na ten szczytny cel. Starania te przyniosły pożądany cel i 17 grudnia 1933 roku ks. ordynariusz Wincenty Tymieniecki dokonał poświęcenia budowli. W 1932 rok, 14 maja, ojcowie franciszkanie erygowali Trzeci Zakon św. Franciszka przy parafii.

W okresie od utworzenia parafii aż do drugiej wojny światowej obok proboszcza pracowało w parafii przynajmniej dwu lub trzech wikarych. I tak wiemy, że w 1922 roku byli to ks. Bolesław Wyszyński i Mikołaj Bondarenko a rok później do parafii przybył ks. Kazimierz Rusin. W 1936 roku wikarymi byli ks. ks. Wincenty Guzowski, Jan Szychowski i Stanisław Paraszewski.

Bez wątpienia najsławniejszym wikarym pracującym w parafii w okresie II Rzeczypospolitej był ks. Ignacy Skorupka. W wieku 25 lat, 4 września 1918 roku, otrzymał w Warszawie nominację na wikariusza parafii Przemienienia Pańskiego i 22 listopada został prefektem szkół łódzkich. Podlegało mu 8 klasowe gimnazjum męskie przy dzisiejszej ul. S. Skorupki, ośmioklasowe gimnazjum żeńskie p. Sobolewskiej i kursy wieczorowe im. Barczewskiego. Był też założycielem gimnazjum „Oświata” i pierwszym prezesem rady nadzorczej tej szkoły. Przebywał w parafii niespełna rok. W połowie lat 90.ych XX wielu poświęcono mu tablicę pamiątkową w lewej nawie kościoła.

Ze „Spisu duchowieństwa i parafij diecezji łódzkiej” wydanego w roku 1936 dowiadujemy się, że na terenie parafii Przemienienia Pańskiego mieszkało 29 600 katolików, 7 600 protestantów, 1000 żydów i 300 osób innych wyznań. Wiemy także, że do Żywego Różańca należało 975 osób, do Koła Misyjnego 300 osób a do Trzeciego Zakonu Świętego Franciszka 120 osób. Stowarzyszenie Katolickich Mężów liczyło 20 członków, zaś analogiczne Kobiet 30 członkiń. Istniało także Stowarzyszenie Katolickie Młodzieży Męskiej – 40 członków i Młodzieży Żeńskiej – 20 członkiń. Z całą pewnością nie były to jedyne organizacje religijne i stowarzyszenia katolickie aktywizujące mieszkańców parafii. Warto zwrócić uwagę także na to, iż parafia od samego początku posiadała, jak to dokładnie określono 1,876276 ha ziemi plebańskiej.

W okresie od 1915 roku do wybuchu II wojny światowej parafią kierowało kolejno czterech proboszczów. Pierwszym proboszczem, jak już wspomniano, był ks. mgr Ryszard Malinowski, kanonik kapituły katedralnej, profesor i ekonom Seminarium Duchownego w Łodzi. Zmarł nagle w 56 roku życia i pochowany został na cmentarzu katolickim na Zarzewie, w pobliżu kaplicy. Po ks. kan. Ryszardzie Malinowskim proboszczem był ks. dr Stefan Jerin, który pracował w parafii 6 lat, w latach 1922 – 1928. Jemu zawdzięczamy poszerzenie ówczesnej świątyni i dobudowanie trzech naw kościoła. Zajął się również dokończeniem wyposażenia plebanii. Chorował na raka, umarł mając zaledwie 41 lat. Pochowany jest w Warszawie. Jego następcą był ks. Stefan Rylski, kanonik honorowy Kapituły Katedralnej. Pracował w parafii 8 lat, od 1929 do 1937 roku. Zmarł na gruźlicę 23 stycznia 1937 roku w Otwocku koło Warszawy i jest pochowany na cmentarzu św. Franciszka przy ul. Rzgowskiej w Łodzi. Przez cztery miesiące jego tymczasowym następcą był ks. Jan Jachimek, wikariusz parafii Przemienienia Pańskiego. W 1937 roku – 6 czerwca, ostatnim przedwojennym proboszczem został mianowany ks. prałat Stanisław Suchański, były dziekan i proboszcz w Tomaszowie Mazowieckim.